ĐẠO PHẬT - QUAN ĐIỂM - VẤN ĐÁP

26- NGHIỆP NHÂN - TÁI SINH - NGHIỆP QUẢ

Nghiệp là hành động của một người, điều sẽ đưa đến kết quả (đơm hoa) và hậu quả (kết trái). Nghiệp là phổ biến và là luật của tự nhiên, tương tự như những luật khác của tự nhiên và vật lý đã thống trị, chi phối vũ trụ và vạn vật. Khi một người nào đấy đã có một hành động bằng thân thể, lời nói hay dù chỉ là suy tư, nó sẽ tạo ra một hạt giống và hạt giống ấy sẽ cho kết quả trong tương lai. Hạt giống ấy, với những điều kiện (duyên) thích hợp và thời gian có thể chín muồi. Sự chín muồi của nghiệp là kết quả của hành động (thân, khẩu, ý) của một người. Tuy nhiên hạt giống nghiệp ấy cũng có thể bị tiêu huỷ hay bị làm chậm trể sự xuất hiện của nghiệp quả.

Nghiệp không nên được hiểu lầm như số mệnh, đinh mệnh hay thiên mệnh. Điều này bời vì:
1- Một người tạo nghiệp cho chính người ấy.
2- Nghiệp luôn luôn thay đổi.
3- Nghiệp chỉ chín muồi dưới những điều kiện, và hoàn cảnh thích hợp.

Vì vậy nó không chính xác hay như số mệnh đã an bài rằng một hậu quả đặc trưng cho một hành động đặc trưng sẽ chín muồi tại một thời điểm định mệnh. Nghiệp mà ảnh hưởng đến người nào đấy ngay lúc ấy có thể là nghiệp nhân mới khoảnh khắc trước, hay có thể từ hàng triệu kiếp sống về trước.

Mỗi hành động mà chúng ta thực hiện cũng có thể hoặc là một động cơ trong sạch hay một động cơ kín đáo/ không trong sạch. Một khi chúng ta nghĩ ra một động cơ tâm lý (tức là chỉ trong tư tưởng), chúng ta đã hoàn thành và thực hiện một hành động, điều có thể hoặc là có ích hoặc là có hại. Người ta nên sáng suốt nhận thức rằng thỉnh thoảng động cơ và hành động có thể mâu thuẩn. Thí dụ, động cơ không thuần khiết của một người có thể là để xây dựng một công trình vĩ đại để người ấy trở nên nổi tiếng, nhưng trong hành động, điều này rất lợi lạc cho thế giới.

Hành động để lại dấu vết nghiệp hay hạt giống trong tâm hay tàng thức. Khi những điều kiện (duyên) thích hợp tương ứng, hạt giống có thể chín muồi và hậu quả cho hành động trước sẽ đưa đến kết quả.

Để tránh sự chất chứa tích luỹ những nghiệp xấu, 10 hành động không lành mạnh nên tránh là:
1- Giết hại những chúng sinh khác.
2- Lấy trộm của cải của người khác.
3- Hành động bất chính về tình dục.
4- Nói lời không đúng sự thật.
5- Nói lời thêu dệt, vu cáo người khác.
6- Nói lời độc ác.
7- Nói lưỡi đôi chiều.
8- Tham muốn tài sản hay ghanh tị với vật dụng của kẻ khác.
9- Phẩn uất, oán hận kẻ khác.
10- Cố chấp những quan điểm không chính đáng.

Năm giới lợi ích cho việc thực hành là:
1- Không sát sinh.
2- Không trộm cắp.
3- Không tà dâm.
4- Không nói dối.
5- Không dùng chất say sưa, cần sa, ma tuý.

Những điều giới cấm này nên được quan niệm không như những mệnh lệnh nhưng như những hướng dẫn-chỉ đạo cho hành giả. Phương pháp này, chúng ta có thể hành động một cách đạo đức. Những kỹ luật như thế là việc làm căn bản cho thiền định.

Tâm chúng ta như một dòng suối của tàng thức sẽ tiếp tục lưu chuyển sau khi sự chết, xuyên suốt qua chương trình của tái sinh. Ở thời điểm của sự chết, tâm thức đi xuyên qua một thời điểm trung gian (thân trung ấm) và rồi được tái sinh ở một khoảnh khắc của sự thụ thai. Vì vậy tái sinh không liên quan đến một linh hồn hay một mãnh của thần linh hay bản ngã; tái sinh là sự tiếp tục của tâm thức. Tâm là sự vận động liên tục không ngừng; như dòng sông Hằng ở Ấn độ, thì luôn luôn ở đấy nhưng kinh nghiệm trãi qua, như nước có bao giờ thay đổi nhưng luôn luôn trôi chảy trên dòng sông. Tâm thức lại cũng tiếp tục như lửa của ngọn đèn sáp (nến). Khi một ngọn đèn tàn lụi, ngọn lửa lại được chuyển tiếp qua ngọn đèn khác.

Thói quen của tâm tính một người (tập khí) là những dấu vết đã tạo trãi qua đời này đến đời khác và thường kết hợp với dấu vết của nghiệp. Nghiệp chướng và thói quen tâm tính của một người là nguyên nhân cho sự tái sinh của một người trong một tình huống đặc biệt của kiếp sống.

27- MƯỜI HAI NHÂN DUYÊN (hay 12 liên kết của sự xuất hiện độc lập của các hiện tượng)
NGỦ UẨN
CẤU TRÚC TỰ NGÃ

12 nhân duyên đã phác hoạ nên đường hướng mà sự tái sinh hiện diện, và nguyên nhân vì sao chúng sinh mãi tiếp tục sinh và tiếp tục tử và cứ tiếp diễn tử sinh.

(1)VÔ MINH, sự thật tự nhiên, nguyên nhân để chúng ta tiếp tục lún sâu vào (2) HÀNH, những hành động như đạo đức hay không đạo đức. Những hành động này tích lluỹ hạt giống nghiệp hay thói quen. Nghiệp này sẽ biến thành nguyên nhân để (3) THỨC tái sinh, bây giờ ý thức của một chúng sinh sẽ tái xuất hiện trong một thân thể khác. Chúng sinh sở hữu một (4) DANH SẮC, hay tâm phân biệt vật chất như là đối tượng bên ngoài. Sự phân biệt này dựa trên sự nhận biết cá nhân cho sự khởi lên của (5) LỤC NHẬP, hay sáu tri giác về màu sắc, âm thinh, mùi hương,vị nếm, xúc chạm, tư tưởng (pháp). Khi các tri giác không bị hư hỏng và hoạt động, chúng sinh tiến đến (6) XÚC, hay sự va chạm tiếp xúc với những hiện tượng bên ngoài.Tiếp xúc với đối tượng bên ngoài phát sinh ra (7) THỌ, cảm giác thích hay không thích. Những cảm thọ này tạo nên ( ÁI, tham dục cho một hiện tượng nào đấy. Tham dục dẫn đến (9) THỦ, sự gắn bó, quyến luyến những hiện tượng ưa thích. (10) HỮU,
Khi một chúng sinh tham muốn một hiện tượng nào đấy, họ thực hiện những hành động cố gắng đạt được sự tham muốn của họ. Như những hành động tích luỹ hạt giống nghiệp và thói quen, những điều sẽ dẫn đến, trong tương lai, (11) SINH và (12) TỬ.

Một khi SINH (và TỬ) lập lại, một chúng sinh sẽ lại tiếp tục lưu chuyển xuyên qua 12 nối kết trên (bắt đầu với VÔ MINH và tiếp tục).

Xuyên qua 12 nhân duyên chúng sinh chịu đựng sự tồn tại của 5 sự chứa nhóm hay 5 uẩn: sắc, thọ. tưởng, hành và thức. Chúng sinh như một con khỉ kẹt trong chiếc lồng, tin tưởng 5 uẩn rằng 5 uẩn này là cấu trúc của một cái ngã. Tuy nhiên, họ chỉ đơn thuần lừa dối chính họ.

Hữu tình si mê nghĩ rằng chỉ tri giác của chính họ là tri giảc thực nhất, rằng chỉ suy nghĩ của họ là những ý kiến đúng và sự tham muốn ích kỷ của chính họ phải được đáp ứng trước nhất. Những khái niệm như vậy được hình thành và xây dựng, dẫn đến trạng thái đầy dẫy sự giao động, chấp thủ, và ảo giác.



Sự tin tưởng và chấp thủ đến một tự ngã là một khái niệm mù quáng. Nó giống như những người mù quáng nào đó đi theo một giáo phái cuồng tín. Vì vậy tin tưởng như vậy đó là ích kỷ tự ngã.

Người Phật tử nên giải thoát khỏi sự tin tưởng tự ngã như vậy.

BA KHÍA CẠNH CHÍNH CỦA CON ĐƯỜNG (tu tập) 1- Viễn ly, 2- Tâm đại bi, 3- Tính không

28- SỰ TỪ BỎ, hay xa lìa, hay viễn ly

Khi chúng ta nhận thấy rằng sự khổ đau của kiếp luân hồi là vô ích và mong muốn giải thoát khỏi nó, chúng ta sẽ phát triển sự viễn ly. Xa rời vòng luân hồi không hàm ý phải lẫn trốn trong rừng và thiền định suốt quảng đời còn lại của chúng ta. Sự viễn ly là mong muốn chính đáng để được giải thoát. Nó là sự nhận thức rằng tám điều thế gian là vô ích. Tám điều thế gian là những sự liên quan và thất vọng trên (1) sự đạt được hay (2) không đạt được những gì chúng ta tham muốn, (3) cảm thọ vui hay (4)cảm thọ khổ, (5) danh vọng hay (6)không danh vọng và hoặc là ai đấy sẽ (7)nói những điều tốt hay ( nói không tốt về chính bản thân chúng ta.

Khi hành giả nhận thức rằng hạnh phúc thật sự và giải thoát thật sự là vượt lên trên tám điều ấy (Được hay mất; sướng hay khổ; vinh hay nhục; khen hay chê) thì sự viễn ly đã hiện diện.

Khi chúng ta nói đến giáo pháp ở đây chúng ta đang liên hệ đến niết bàn, giải thoát khỏi vòng luân hồi, hay tính chất toàn hảo. Vì vậy để thể nhập vào con đường của đạo Phật, trước nhất chúng ta cần phát triển sự viễn ly (lìa bỏ) chính đáng, và điều này chỉ có thể căn cứ trên sự thấu hiểu sâu sắc bản chất tự nhiên của khổ đau - không chỉ những khổ đau rõ ràng, hiển nhiên mà chúng ta đã từng trãi nhưng cũng là khổ đau của sự biến dị vô thường, trong tỉ mỉ chi tiết, sự khổ đau lan tỏa trong tình trạng cùng khắp.

Vì vậy hành giả phải phát triển một cảm giác khiếp sợ và làm tan vở ảo tưởng với vòng luân hồi và những nguyên nhân cơ bản của nó - những tư tưởng và cảm xúc, ưu phiền, đau đớn, khổ sở. Từ trong chiều sâu của tâm thức của chúng ta, chúng ta phải có một cảm giác khiếp sợ trước những ưu phiền, khổ não và một nguyện ước chân thành để được giải thoát khỏi chúng. Nguyện ước chân thành để được đạt đến tự tại, giải thoát hay tự do với những ưu phiền khổ não là sự viễn ly chân chính.

29- Phát tâm giác ngộ hay tâm đại bi hay tâm bồ đề (bodhicitta)

Tuy vậy, chỉ sự nguyện ước này không thôi thì không đủ cho chúng ta đạt đến sự giác ngộ hoàn toàn. Để được giác ngộ chúng ta phải phát sinh tâm bồ đề hay tâm tĩnh giác hay bodhicitta - khát vọng vị tha để đạt đến giảc ngộ vì lợi ích cho tất cả chúng sinh; một cách đơn giản đạt giải thoát cho chính lợi ích của chúng ta thì không đủ tích lũy công đức to tát cần thiết để giác ngộ. Chỉ bằng động cơ do tâm bồ đề (bodhicitta) chúng ta có thể tích lũy một kho tàng công đức như thế, bởi vì đối tượng của tâm bồ đề, tất cả chúng sinh, là vô lượng vô biên - nguyện vọng cát tường tốt đẹp cho tất cả chúng sinh phát sinh công đức rộng lớn.

Xa hơn, sự can đảm của một động cơ thực hành bởi tâm bồ đề là vô lượng và cũng như thế hầu hết năng lực của tích lũy của một kho tàng rộng lớn của công đức mà chúng ta cần đến. Vì vậy khía cạnh chính thứ hai của con đường là tâm giác ngộ, tâm đại bi, hay tâm bồ đề (bodhicitta).

30- Thông suốt tính không

Cuối cùng, ngay cả để đạt đến giải thoát khỏi vòng luân hồi, tuệ trí thực chứng tính không là căn bản thiết yếu, bởi vì chi tuệ trí này là thuốc giải độc trực tiếp cho những ưu phiền, khổ não, vọng tưởng. Hơn thế nữa, khi bổ sung đầy đủ bởi tâm bồ đề, tuệ trí thức chứng tính không cũng có khã năng xóa tan sự u ám, mở tối dày đặc, kiên cố thành sự thông suốt mọi sự, sự toàn trí toàn thức và vì vậy tầm nhìn toàn hảo của tính không là khía cạnh thứ ba của con đường.

Ba phương diện chính yếu của con đường là rõ ràng, và súc tích và --- trong cách của chính nó --- đấy là hỏa ngục và đọa đày của địa ngục nói trên nhân quả của sự than van đau đớn của chúng ta, như thấy trong lăng kính sắc bén của Đạo Phật. “Ba Phương Diện Chính Yếu” trong chủ đề liên hệ đến sự tìm cầu cho giác ngộ trong điều mà”:

• “Phải có một nguyện ước mạnh mẻ vì giải thoát,” giải thoát hay tự tại trong trường hợp này, hiện hữu sự khao khát không tái sinh trong thế giới này hay bất cứ thế giới nào khác;

• Điều này có thể được hoàn thành chỉ qua “một sự thông hiểu đúng đắn về thực tại,” (khả năng cắt đứt xuyên qua những suy nghĩ sai lạc và những thói quen sinh sống tàn hại); và, cuối cùng,

• Sự giác ngộ ấy chỉ có thể nếu chúng ta đạt đến không chỉ cho chính chúng ta, nhưng “cho sự tốt đẹp và hạnh phúc của tất cả chúng sinh.”

Điều cuối cùng có nghĩa rằng chúng ta không chỉ sống một đời sống tốt đẹp và không tổn hại, mà chúng ta phải tỏ ý chí để chỉ cho những người khác phương hướng thoát khỏi sự đớn đau vô cùng mà người ta gọi là “sự sống".